مدرسه عین العلوم ومسجدجامع گشت

''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''

عین العلوم شهرگشت اولین حوزه ی فعال بلوچستان

تاریخ تاسیس:

هم چنان كه قبلا اشاره شد، در نیمه ی دوم سده‌ی هجری قمری سال 1358 این نهال علوم دینی توسط حضرت صاحب رحمه الله بذر افشانی شد و نیرو گرفت، و از سال 1375 هـ ق به سرپرستی شیخ الحدیث مولانا محمد یوسف، كم كم بالید و رشد كرد و اكنون نموّ كامل یافته و هر ساله میوه های شیرین و مفیدی داده و_ ان شاء الله_ خواهد داد.

احوال مدرسه در زمان حضرت صاحب رحمه الله

حضرت صاحب رحمه الله نخست تدریس را در مسجد جامع كه خود بانی آن است، آغاز كرد و بعداً دو اتاق گِلی در ضلع جنوبی مسجد بنا كرد و تا زمان اداره ی ایشان، بنای مدرسه همین دو اتاق بود.

اولین شاگردان و تعداد آن ها:

در آغاز بنای مدرسه تقریباً اكثر مردم جهت آموختن مبادی دین در محضر ایشان زانوی تلمّذ زدند و تعداد طلاّب شبانه روزی غیر محلّی حدود 20 الی 30 نفر بود.

یك استاد و تدریس تمام كتب:

هم چنان كه قبلاً بیان كردیم، حضرت صاحب تمام دوره های مختلف ( از الفبای عربی تا دوره حدیث) را به تنهایی تدریس می كرد.

اولین فارغ التحصیلان:

درسال تحصیلی 1362-1361هـ ق یك نفر به نام مولوی عبد الصمد دهقانزهی ناهوكی رحمه الله (استاد سابق دار الفیوض حق آباد)، صحاح ستّه را از حضرت صاحب رحمه الله تعلیم گرفت و فارغ التحصیل شد، و در سال 1372 هـ ق دو نفر از شاگردان حضرت صاحب رحمه الله به نام های مولانا دادرحمان ایرندگانی (عالم بزرگ و بانی مدرسه دینی ایرندگان) و مولانا ابوالحسن حسین بر رحمه الله ( خواهر زاده حضرت صاحب رحمه الله و استاد سابق عین العلوم) از دروس حوزوی فارغ شدند.

هزینه ی مدرسه در زمان بانی:

حضرت صاحب رحمه الله در زمان مدیریت خویش، مخارج طلاّب را از اموال خود تامین می كرد و از هیچ كس كمك مطالبه نمی كرد و بر الله توكّل داشت و بر این عقیده بود كه خداوند متعال، سگان و دیگر حیوانات را گرسنه نمی گذارد و ما را _ ان شاء الله_ كه به خدمت دین او مشغولیم گرسنه نخواهد گذاشت.

ای كریمی كه از خزانه ی غیب

گبر و ترسا وظیفه خور داری

دوستان را كجا كنی محـــروم

تو كه با دشمنان نظــــر داری

و اگر كسی به اختیار خود عشر و صدقات برای مدرسه می آورد، آن را پذیرفته و در مخارج طلاّب به مصرف می رساند.

دومین استاد و مدیر:

سال ها در كعبه و بت خانه می نالد حیات

تا ز بزم عشق یك دانای راز آید برون

مولانا محمد یوسف حسین پور فرزند سید محمد كریم (برادر زاده و داماد حضرت صاحب رحمه الله) در سال 1309ش. در شهر گشت متولد شد، در كودكی آثار رشد و سعادت در وی نمایان بود.

بالای سرش ز هوشمندی می تافت ستاره‌ی بلندی

مولانا تحصیلات ابتدایی را تا چهارم دبستان به پایان رسانده و دروس حوزوی را تا دوره مقدمات نزد عموی بزرگوار، حضرت صاحب رحمه الله به اتمام رسانده و برای تحصیلات عالی به پاكستان سفر نمود و در شهرهای مختلف از جمله تندو الله یار و ملتان دوره سطح و خارج را به پایان رسانده و در قاسم العلوم ملتان به سال 1373 هـ ق فارغ التحصیل شد.

دوره تخصّص و تكمیل درس حدیث:

مولانا حسین پور كه به لقب «شیخ الحدیث» از او یاد می شود، برای تكمیل درس حدیث به كراچی آمد و در این جا بار دیگر صحیح بخاری را نزد محدث العصر علامه محمد یوسف بنوری رحمه الله (شاگرد رشید امام العصرحافظ علامه انورشاه كشمیری رحمه الله) خواند. در این دوران امور داخلی مدرسه را نیز عهده دار بود.

باز گشت به وطن و نیابت از حضرت صاحب رحمه الله:

خدای جهان را هزاران سپاس

كه گوهر سپرده به گوهر شناس

حضرت صاحب رحمه الله قبل از این كه به حق آباد هجرت كند، طی نامه ای به مولانا دستور می دهد كه بعد از فراغت فوراً به گشت برگردد. مولانا حسین پور امتثال امر كرده و از علامه بنوری رحمه الله اجازه ی بر گشت به وطن را اعلام می دارد؛ علامه بنوری رحمه الله چون نبوغ و استعداد علمی و امتیازات خدادادی را در وی مشاهده كرده است، می فرماید: «یوسف در اینجا بمان» مولانا جریان نامه را بیان می كند و مصرّاً مطالبه اجازه می نماند تا این كه استاد بزرگوار با دل ناخواسته با او خداحافظی می كند و می گوید: «پسر مردم را به زور نمی توان نگاه داشت.»

وقتی كه مولانا به گشت می رسد حضرت صاحب رحمه الله مدرسه و مسجد را به او سپرد كرده و خود به حق آباد هجرت می كند.

تفصیل زندگی شیخ الحدیث را «این زمان بگذار تا وقت دگر»

«زگلستان من قیاس كن بهار مرا».

خلاصه این كه در سال 1375 هـ.ق. سرپرستی مدرسه به شیخ الحدیث محول گردید و ایشان هم در مدت دو سال به تنهایی تمام كتب دوره های مختلف را تدریس می كرد كه از نخستین شاگردان ایشان می توان مولانا محمد عثمان باران‌زهی رحمه الله (استاد سابق عین العلوم)، مولانا محمد دهقان حفِظه الله (ناظم و استاد حدیث عین العلوم گشت) و مولانا فتح الله گمشادزهی (استاد حدیث مظهر العلوم كدّه كراچی) را نام برد.

سومین استاد و اولین فارغ التحصیل شیخ الحدیث:

مولوی محمد عثمان باران زهی كه علوم ابتدایی و دوره‌ی سطح را پیش حضرت صاحب خوانده بود، دوره‌ی خارج را پیش شیخ الحدیث خواند و در سال 1376 هـ.ق. فارغ التحصیل شد و حضرت شیخ الحدیث در سال 1377 ایشان را به عنوان مدرّس تعیین كرد، بدین ترتیب وی اولین شاگرد شیخ الحدیث در دوره حدیث و نخستین فارغ التحصیل مدرسه است كه به عنوان مدرّس استخدام شد. نام برده كه صادقانه عمر خود را درخدمت به مدرسه گذراند سرانجام در سال 1378 هـ ش دار فانی را وداع گفت. روحش شاد و راهش پر رهرو باد.

چهارمین و پنجمین استاد:

مولانا ابوالحسن حسین بر رحمه الله و مولانا محمد دهقان درسال 1382هـ.ق برای تدریس استخدام شدند و بدین ترتیب از سابقین اولین مدرسه هستند. مدرسه به سرپرستی شیخ الحدیث و همكاری اساتید مذكوز به تدریج سیر تكاملی را پیموده و اكنون شكل مركز بزرگ اسلامی را به خود گرفته است و تشكیلات و فعّالیت های آن به شرح زیر است:

مشخصات ساختمانی:

مدرسه دارای 3 باب ساختمان است، یك باب ساختمان دو طبقه مشتمل بر 24 اتاق است، طبقه ی همكف خوابگاه و طبقه ی دیگر آن كلاس های درس می باشند و یك ساختمان دارای 10 اتاق خواب می باشد و ساختمان دیگر چهار طبقه و هر طبق آن مشتمل بر 9 اتاق است.

طبقه‌ی همكف مربوط به امور اداری و كتاب خانه ( دار المطالعه) و سه طبقه‌ی دیگر خوابگاه هستند. هم چنین مدرسه یك باب نانوایی با ساختمانی جداگانه و یك باب ساختمان دیگر برای انبار, آشپزخانه و سالن غذا خوری دارد.

هم چنین عین العلوم دارای یك مدرسه مستقل برای شعبه ی دخترانه می‌باشد كه مشتمل بر یك باب ساختمان 8 اتاقه می باشد.

نیز مدرسه دارای هشت باب منزل می باشد كه مسكن اساتید غیر بومی هستند.

هزینه ی مدرسه:

كلیه مخارج خوزه از زمان مدیریت حضرت شیخ الحدیث تا كنون از طریق كمك های مردمی تهیه شده و هزینه ی مدرسه ماهیانه در حدود ... تومان است.

بخش خدمات اداری مدرسه:

در بخش خدمات حوزه 2 نفر دربان، 3 نفر در آشپزخانه، 3 نفر در نانوایی، یك نفر قصّاب و انبار دار، یك نفر راننده، یك نفر مسئول مخابرات و تاسیسات و یك نفر مستخدم _ كه جمعاً 12 نفر می باشند_ اشتغال دارند.

بخش آموزشی عین العلوم:

1- مواد درسی:

مواد درسی عین العلوم ودیگر مدارس وابسته به شورای هماهنگی مدارس علوم دینی اهل سنت سیستان و بلوچستان، همان مواد درسی دارالعلوم دیوبند است، البته حسب مقتضای زمان، در آن تغییراتی مفید صورت گرفته است. این مواد درسی مشتمل بر: تفسیر و علوم قرآنی, حدیث و اصول حدیث، فقه و اصول فقه، اصول افتاء، عقیده و كلام، منطق و فلسفه، تجوید و قرائت، صرف و نحو، علوم ادبی (عربی و فارسی) و ریاضی و اختر شناسی می باشد. این رشته ها در دوره های اعدادی، مقدمات، سطح و خارج در دوازده سال تدریس می شوند.

2- ساعات درس:

در تمام ایام هفته طلاب هر كلاس به مدت شش زنگ 45 دقیقه ای به فراگیری علم مشغول هستند و هر استاد روزانه 4 الی 5 زنگ تدریس می كند. ساعات درس در تمام ایّام هفته صبح و ظهر به استثنای جمعه دایر می باشد.

مطالعه و تكرار:

طلاب بعد از نماز مغرب در حدود 45 دقیقه به مطالعه ی دروس روز بعد می پردازند و بعد از نماز عشاء به مدت یك ساعت، دروس روزِ استاد را تكرار و مراجعه می كنند.

3- زبان درسی:

زبان رسمی تعلیم و تعلّم فارسی و عربی است.

4- تعداد مدرسین، حقوق و مزایای آنان:

در حوزه علمیه 30 نفر استاد به خدمت مشغول اند و اكثر آن ها فارغ التحصیل خود حوزه هستند و هم چنین در شعبه دخترانه 11 مدرّس زن كه همگی فارغ التحصیل خود حوزه اند انجام وظیفه می كنند.

حقوق و مزایایی كه به مدرّسین تعلق می گیرد از نظر كمیت رقم ناچیز و به گونه ای است كه پوشاك و خوراك ساده ی مدرسین را كفایت می كند؛ رقم حقوق كارمندان و مدرسین، حسب سابقه ی كار و تدریس در دوره های مختلف متفاوت است ولی باز هم بالاترین رقم حقوق ازصدهزار تومان متجاوز نمی باشد.

طلاّب شبانه روزی و مزایای تحصیلی:

بیشترین طلاّب غیر بومی و شبانه روزی هستند؛ هر ساله از اكثر مناطق سنّی نشین ایران به طور متوسط حدود 350 نفر جهت فراگیری علوم و معارف اسلامی در این مدرسه ثبت نام می كنند.

مدرسه فقط خوراك و مسكن طلاّب را تامین می كند و در پایان سال تحصیلی به هریك از طلاّب كرایه راه و یك تكه پارچه جهت لباس نیز می دهد.

شعبه ی دخترانه ی عین العلوم:

شعبه ی دخترانه به نام مدرسه البنات خدیجه الكبری رضی الله عنها در سال 1374 هـ ش افتتاح شده است و هم چنان كه اشاره شد دارای یك باب ساختمان جداگانه می باشد. تعداد شاگردان این شعبه كه اكثر بومی هستند به طور متوسط حدود 120 نفر می باشد.

مواد درسی شعبه ی دخترانه نسبت به پسران كمتر و فشرده تر است و ظرف 7 سال تمام مواد درسی آن ها خوانده می شود. در شعبه دخترانه اساتید مرد و زن تدریس می كنند؛ اساتید مرد فقط كتاب های فنّی و تخصصی را از پشت پرده و اساتید زن كتاب های مقدماتی را تدریس می كنند.

شعبه‌ی تحفیظ القرآن:

شعبه‌ی حفظ قرآن كریم دارای 2 بخش پسرانه و دخترانه می‌باشد و هر بخش دارای 2 استاد است و علاوه از حفظ ضمناً تجوید و قرائت هم به حفّاظ آموخته می شود. طلاّب پسرانه در سال جاری 56 نفر و شاگردان شعبه دخترانه می‌باشند.

شعبه‌ی افتای عین العلوم:

آغاز كار افتاء مصادف با تاریخ تاسیس مدرسه می باشد، لیكن به صورت رسمی با ذكر دلایل و ثبت فتاوی از سال 1395هـ.ق توسط مفتی خالد دهواری شروع شده است، و اكنون با یك نایب مفتی روزانه به مسایل و اختلافات مردم جواب می دهد و در قبال حلّ مسایل هیچ گونه حق الزّحمه ای دریافت نمی كند.

ناگفته نماند با توجه به سرپرستی شیخ الحدیث در این دارالافتاء مسایل مشكل و بغرنج مردم و دادگاه های منطقه حل می شود.

شعبه‌ی تخصّص فی الافتاء:

كلاس تخصّص در افتاء به صورت دوره‌های دو ساله در این دارالافتا دایر است و طلاّب پس از تحصیل دوره های درسی حوزه با مشق فتوی و تدریس اصول افتا توسط مفتی خالد دهواری و حضرت شیخ الحدیث در ظرف این مدّت بهره ها برده و می برند _ إن شاء الله تعالى_.

شعبه دعوت و تبلیغ:

هفته‌ای یك بار حدود 20 الی 30 نفر از طلاّب, از ظهر پنج شنبه تا صبح یا‌ عصر جمعه جهت دعوت و تبلیغ به روستاهای و آبادی های حول شهر و دیگر شهرها خارج می شوند.

هم چنین هفته ای یك بار به مدّت دو زنگ درس تعطیل و طلاّب به تمرین تبلیغ و سخنرانی می پردازند.

كتاب خانه:

در این بخش حدود 10000 جلد كتاب (علاوه از كتاب های درسی) در زبان های عربی، فارسی و اردو و چند جلد نیز در زبان های انگلیسی وبلوچی وجود دارد كه توسط یك كتابدار اداره می شود. مطالعه و تحقیق در این كتاب خانه برای عموم مردم در اوقات اداری آزاد است. اكثر كتاب های این بخش از نمایشگاه بین المللی كتاب تهران خریداری می شود و برخی كتب وقف از طرف علما و كتاب فروشی ها می باشد.

كلاس طرح تابستانی:

كلاس‌های طرح تابستانی همه ساله در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان برگزار می شود و مبادی دین به دانش آموزان تعلیم داده می شود؛ اكثر این دانش آموزان از استان هرمزگان و برخی از خود منطقه هستند.

مكاتب حوزه:

مدرسه دارای چندین مكتب در روستاهای حومه گشت می‌باشد. در این مكاتب الفبای عربی و روان خوانی قرآن مجید و مبادی دین روزانه تعلیم داده می‌شود.

هیئت مدیره

هیئت مدیره متشكل است از سه نفر:

1. حضرت مولانا محمد یوسف حسین‌پور

2. مولانا محمد دهقان (ناظم مدرسه)

3. مولانا خالد دهواری

نخستین‌های مدرسه عین العلوم:

1. این مدرسه اولین حوزه علمیه‌ای است كه بر اساس مكتب فكری دارالعلوم دیوبند در بلوچستان ایران بنا شده است.

2. عین العلوم نخستین مدرسه‌ای است كه فارغ التحصیل و عالم فعال به جامعه تحویل داده است.

3. نخستین مدرسه‌ای كه در آن همایش فارغ التحصیلی و عمامه‌گذاری با حضور علمای بزرگ بلوچستان برگزار گردیده است.

4. این حوزه مفتخر است به تأسیس شورای هم‌آهنگی حوزه‌های علمیه اهل سنت سیستان و بلوچستان با همّت و دوراندیشی مدیریت محترم آن، حضرت شیخ الحدیث مولانا سید محمد یوسف حسین‌پور حفظه الله.

نتایج مفید و سودمند عین العلوم:

الحمد لله این حوزه منشأ تاثیرات مفید و مثبت از نظر اشاعه و ترویج علوم دینی و تاسیس مكاتب و مدارس بی شمار بوده و نیز منشأ تحوّلات شگرف در زمینه ی مذهبی بوده است و پذیرفته شدن فاغ التحصیلان این حوزه به امر تدریس و خطابت و امامت مساجد از مزایای علمی و اجتماعی آن ها به شمار می‌رود. آمار فارغ التحصیلان و حفاظ قرآن مجید تا سال جاری به شرح زیر اعلام می‌گردد:

تعداد كل فارغ التحصیلان مرد: ...

تعداد كلّ فارغ التحصیلان زن: ...

تعداد كل حافظان مرد: ...

تعداد كل حافظان زن: ...

تعداد جلسات دستار بندی تا كنون: ...

گزارش اوّلین جلسه ی دستار بندی:

اولین جلسه ی دستار بندی و جشن فارغ التحصیلی در سال 1351 هـ.ش. با شكوه هر چه تمام تر و با حضور گسترده و چشم‌گیر اهل سنت استان در مسجد جامع برگزار گردید، حضور رجال علمی، و علمای بزرگ بلوچستان مانند حضرت صاحب، مولانا عبد العزیز ملازاده، مولانا شهداد مسكانزهی و مولانا عبدالعزیز ساداتی (رحمهم الله) شكوه و عظمت مراسم را صدچندان كرده بود. حضّار از ارشادات گهربار و سخنان ارزنده و روشنگرانه این بزرگواران بهره مند شدند، آخرین حدیث صحیح بخاری توسط حضرت صاحب رحمه الله تدریس شد. در این مراسم 10 نفر از شاگردان فارغ التحصیل حضرت صاحب رحمه الله و 10 نفر از شاگردان فارغ التحصیل در زمان مدیریت شیخ الحدیث مولانا محمد یوسف حسین پور حفظه الله دستار فضیلت بر سرشان بسته شد.[26]

ناگفته نماند این اولین جشن فارغ التحصیلی طلاب علوم دینی اهل سنت، بعد از حكومت صفویان، در سطح كشور بوده است.

............................................................................................................

مسجدجامع شهرگشت

............................................................................................................